Karadeniz’de hemen hemen her dereye kurulan tartışmalı HES’ler, Giresun’daki sel felaketini tetiklemesiyle gündemde. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 56 HES’in bulunduğu kentte, son beş yılda dokuz HES için ‘ÇED Olumlu’ kararı verdi, ‘ÇED Olumsuz’ kararı alınan tek bir proje bile olmazken üç proje için ‘ÇED Gereksizdir’ kararı verildi. Yeni HES’ler ise yolda.
Giresun’da ağırlıklı olarak Dereli ilçesinde etkili olan sel felaketi, Karadeniz’de neredeyse her derenin üzerine kurulan hidroelektrik santralları (HES) gündeme getirdi. Kentte son beş yılda dokuz HES projesi için ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu’ kararı çıktı. Tek bir proje için ‘ÇED Olumsuz’ kararı verilmezken üç proje için ÇED istenmedi. Şirketler, Giresun’da yeni HES’ler kurmak için de girişim başlattı.
Dere yataklarının yapılaşmaya açılmasının felaketi tetiklediği Giresun’da Tarım ve Orman Bakanı Pakdemirli’nin verdiği bilgiye göre 56 HES mevcut. Ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın kentteki HES’ler için gerçekleştirdiği ÇED süreci de oldukça tartışmalı. Bir projenin doğa üzerinde yaratacağın etkilerin ele alınması anlamına gelen ÇED, ülke genelinde gözardı ediliyor. ÇED değerlendirmesinde, ilgili projenin yapılması halinde doğaya verilecek etkinin ortaya konulması ve bunun da asgari seviyeye indirilmesi veyahut önlenmesi amaçlanıyor. Projenin çevreye etkisi ‘yönetilebilir’ düzeyde ise ‘ÇED Olumlu’ kararı veriliyor. Denetim dışı tutulan projeler için ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı alınıyor.
‘ÇED OLUMLU’ KARARI VAR
Giresun’da son beş senede tek bir proje için ‘ÇED Olumsuz’ kararı çıkmazken, dokuz HES projesi için ‘ÇED Olumlu’, üç proje için ise ‘ÇED Gereksizdir’ kararı verildi. 2015’ten 2019’a kadar ‘ÇED Olumlu’ kararı alınan HES projeleri şöyle:
■ Kesap Büyükdere’nin üzerinde Proen Enerji’nin HES projesi için 24 Ocak 2015 tarihinde ‘ÇED Olumlu’ kararı alındı.
■ Dereli’deki Tam Deresi mevkiindeki EBY Enerji’nin Köprübaşı Regülatörü ve HES projesi için 24 Haziran 2015 tarihinde ‘ÇED Olumlu’ kararı alındı
■ Tırsan Enerji, Şebinkarahisar’daki Kelkit Çayı üzerindeki Yakınca HES’in ‘kapasite artışı’ için Bakanlık’a başvurdu. Şirketin başvurusu üzerine 2 Mart 2017’de ÇED Olumlu’ kararı verildi.
■ Bulancak’ta Kovanlık Enerji isimli firmanın Pazarsuyu üzerindeki Kovanlık HES projesi için 22 Kasım 2017 tarihinde ‘ÇED Olumlu’ kararı alındı.
■ Güce’nin Tekkeköy köyünde Güce Tekkeköy Enerji Üretim A.Ş.’nin HES projesi için 12 Ekim 2018’de ‘ÇED Olumlu’ kararı verildi.
■ Espiye’deki Karadona ve Karaovacık Dereleri üzerindeki Ayzey Elektrik’in Sancak HES isimli projesi için 27 Aralık 2018 tarihinde ‘ÇED Olumlu’ kararı verildi.
■ Bulancak ilçesindeki Kızılev Deresi ve kolları üzerinde Kızılev Aydındere Enerji’nin HES projesi için 25 Şubat 2019 tarihinde ‘ÇED Olumlu’ kararı alındı.
ÜÇ HES İÇİN ÇED İSTENMEDİ
ÇED istenmeyen HES’ler ise şöyle:
■ İkisu Enerji, Aksu Deresi’ndeki HES için kapasite artırımı başvurusunda bulundu. 14 Mayıs 2014’te “İkisu Barajı ve HES Güç Artışı Projesi” için ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı verildi.
■ 2 Haziran 2015 tarihinde Baydar Elektrik’in Alucra ilçesindeki Avutmuş Çayı üzerindeki HES projesi için ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı verildi.
■ 2 Mayıs 2016 tarihinde Ay-Yıldız Enerji’nin Görele Çavuşlu Deresi üzerindeki HES projesi için ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı verildi.
YENİ HES’LER YOLDA!
Giresunda’da şirketler yeni HES’ler kurmak için de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na başvuruda bulundu. Son olarak Eneks Enerji, 38 milyon 477 bin TL’ye Yeşilırmak Havzası, Avutmuş Çayı üzerinde Delisava Regülatörü ve HES kurmayı planlıyor. Proje için 25 Şubat’ta bakanlığa başvuru yapıldı ve ÇED süreci başladı. Kavuklu Elektrik isimli firma da Çanakçı ilçesinde Görele Çayı üzerinde HES kurmak için 22 Ekim 2019’da bakanlığa başvuruda bulundu. Firma, HES kuşatması altındaki dereye santral kurmayı ve işletmeyi planlıyor.
Birgün / 26.08.2020 – Uğur Şahin
foto:DHA